Verander NU de landbouw

We eten allemaal iedere dag, maar toch denken we niet zo vaak na over waar ons eten vandaan komt. Sinds de #boerenprotesten is landbouw gelukkig weer onderdeel van de maatschappelijke discussie. Het huidige landbouwsysteem is een drama, zowel voor de boeren als voor de natuur. Maar we kunnen hier wel degelijk iets aan veranderen.

Sinds 2013 houd ik me bezig met landbouw door het organiseren van demonstraties, doen van journalistiek onderzoek en het ondersteunen van ecologische landbouwprojecten. Ik kan dan ook zeggen: het momentum om de landbouw te veranderen is nog nooit zo groot geweest als nu. En het is absoluut noodzakelijk. Het huidige industriële landbouwsysteem vernietigt de ecologie op aarde, faalt om mensen te voeden én put de bodem zo uit dat we nog maar 60 oogsten over hebben. Wat er aan de hand is gaat veel verder dan alleen de #stikstofcrisis of #boereninkomsten. Ons wereldwijde voedselsysteem veroorzaakt en gebruikt:

• 26% van de uitstoot in broeikgassen
• meer dan 50 % van het leefbare oppervlakte 
• 70% van het zoetwater 
• 78% van de watervervuiling (inclusief ‘Dead Zones’ in de oceanen)
• 70% van de ontbossing
• bedreigt 24.000 soorten direct met uitsterving en miljoenen soorten met uitsterving binnen enkele decennia. 

Kortom het gaat catastrofaal de verkeerde kant op met de landbouw op onze planeet. Dit komt door de industriële manier van landbouw die we sinds de jaren ’60 wereldwijd zijn gaan bedrijven. Denk aan monoculturen, kunstmest, pesticiden, hybride zaden en landbouwmachines. In Nederland, een van de architecten van de industriële landbouw, weten we bijna niet beter. Dit is toch de enige manier om de wereldbevolking te voeden? Niet dus.

Het industriële landbouwsysteem is lang niet zo effectief als dat de agro-multinatonals ons graag doen geloven. De Nederlandse landbouw is sinds 1950 slechts 12% effectiever geworden. Weliswaar is de output gestegen maar ook de input in de vorm van water, olie, pesticiden, kunstmest en indirect landgebruik. De industriële landbouw gebruikt 10 energie-units input om 1 energie-unit aan voedsel te creëren. Niet zo efficient dus. De meeste gewassen in dit systeem gaan bovendien naar veevoer. En dieren worden in dit industriële systeem onder de meest verschrikkelijke omstandigheden gehouden terwijl ze grootschalige vervuiling van de natuur veroorzaken. 

Intussen wordt 50 tot 70 % van de wereldbevolking nog steeds gevoed door kleinschalige landbouw. Kortom kleine boeren (met minder dan 2 hectare) zijn de echte hoeders en voeders van de planeet! Maar zij ondervinden ook uitdagingen in de vorm van ondervoeding door lage prijzen en gebrek aan kennis om uitgeputte landbouwgronden te herstellen. Bovendien ondervinden ze veel negatieve effecten van klimaatverandering, landgrabbing en waterdammen. Problemen die alleen op te lossen zijn met een fundamenteel ander landbouwsysteem. 

Er bestaat een landbouwysteem dat wél eerlijk en ecologisch is: agro-ecologie. Hierin vormt de natuur (ecologie) de basis en is de landbouw (agro) een middel. Het gaat dus om voedsel telen vanuit de principes van de natuur. Holistisch systeemdenken is de basis: agro-ecologie kijkt wat er op een specifieke plek nodig én mogelijk is om voldoende voedsel te telen. Zonder kunstmest, pesticiden en steriele zaden die de omgeving vervuilen. En met compost, groenbemester en natuurlijke mest om de bodem te voeden. Landbouwmethodes die binnen de agro-ecologie vallen zijn biologisch(dynamisch), agro-forestry, kringlooplandbouw, voedselbossen, permacultuur en inheemse landbouw. Het is geen ‘one-size-fits-all’ systeem gedreven door multinationals. Het zorgt ervoor dat voedsel op een gezonde en ecologische manier wordt geteeld voor de gemeenschappen in het gebied zelf. Zodat we daadwerkelijk voedselveiligheid en voedselsoevereinitiet krijgen. Het is méér dan aangetoond dat we op deze manier de wereld kunnen voeden. 

Agro-ecologie is voortgekomen uit praktijkervaring van boeren en wordt ondersteund door de wetenschap. Het is een combinatie van eeuwenoude kennis en vernieuwende ecologische inzichten. Het wordt wereldwijd met succes toegepast en is in staat om boeren van een eerlijk inkomen te voorzien. Agro-ecologie is dus ook een sociale beweging die de economische realiteit van boeren erkent. Het werkt samen met de natuur en herstelt biodiversiteit, waterkringlopen en gedegradeerde bodems. Agro-ecologie stoot bovendien veel minder CO2 uit én is in staat om CO2 uit de lucht in de bodem op te slaan. In 2013 concludeerde de Verenigde Naties dan ook in haar rapport ‘Wake up before it’s too late’ dat agro-ecologie de enige manier is om de wereldbevolking te voeden en de klimaat- en ecologische crisis af te wenden. En in 2016 schreven de internationale experts van IPES een uitstekend rapport over hoe we dat kunnen doen.

Hoe kan het dat er een bijna paradijselijke oplossing bestaat voor ons landbouwsysteem maar de kans groot is dat jij daar nog nooit van hebt gehoord? En dat zelfs de meeste Nederlandse boeren dit niet als een oplossing zien die we daadwerkelijk kunnen invoeren op grote schaal? Omdat de agro-multinationals die op dit moment onze voedselketen beheersen er alles aan doen om deze omschakeling in de landbouw tegen te werken. Er is namelijk voor één ding geen plaats in de agro-ecologie: de extreme winst van multinationals. En die winst maken ze op industriële inputs die we eigenlijk niet nodig hebben, zoals kunstmest en pesticiden. Dus beïnvloeden agro-chemische bedrijven, die groter zijn dan de olie-industrie, op alle mogelijke manieren de politiek, wetenschap en boerenorganisaties. Met een falend landbouwbeleid, en boze boeren, tot gevolg.

Tijd dus om deze multinationals met een goede dosis activisme uit onze democratie te jagen. Dit kan bijvoorbeeld door onderdeel te worden van XR Landbouw en samen acties te ondernemen. Ook als consument kan je een steentje bijdragen. Koop direct bij de boer of start een voedselcooperatie in jouw buurt. Steun ecologische landbouwprojecten zoals tuinderijen (CSA’s), voedselbossen en weide-vogel projecten. En vooral: laat je horen in het debat over landbouw. Want voedsel is van ons allemaal. 

Op avontuur in een yurt

Mijn vriend en ik gaan deze winter op avontuur! We gaan 3 maanden in een yurt verblijven in de Achterhoek. Om te ontdekken of we ook zelf op deze manier willen gaan leven. Back to basics met hout hakken, vuur aanmaken en stiekem gewoon stopcontacten. De yurt staat namelijk op de minicamping van een eco-community.

Het lijkt mij al jaren fantastisch om meer buiten te wonen in een simpel huis. Maar hoe dan? Een roundhouse, tiny house, pipowagen….. Mijn vriend en ik hebben alle opties voorbij laten komen het afgelopen jaar. Overal zijn voor en nadelen. Je eigen roundhouse bouwen vereist veel kennis+ervaring én je hebt een vaste plek nodig. Een tiny house is behoorlijk duur en stiekem vind ik het ook net iets te hip. Een pipowagen lijkt mijn vriend prachtig maar vind ik te benauwend 😉 Ineens herinnerde ik me een diepe droom: leven in een yurt! Een ronde ruimte met houtkachel waar je de geluiden van de wind, de regen en de vogels hoort. Maar is een yurt wel geschikt voor het NL klimaat?

De Yurt heet eigenlijk een Ger en komt uit Mongolië. Op de droge, gure steppes staan daar al duizenden jaren deze prachtige nomadententen. De Ger’s worden door families in de dorpen zelf gebouwd en zijn ingebed in de cultuur en het landschap. Maar door de globalisering zijn we in een rap tempo dingen van andere culturen gaan overnemen. Onder de naam yurt is deze nomadentent tegenwoordig overal ter wereld te vinden. Om activiteiten in te organiseren, in te kamperen of in te wonen. Het woord yurt is trouwens een vertaalfout van de Russen. In het Mongools is yurt het woord voor de ‘plek op moeder Aarde’ waar je de Ger neerzet.

Ger’s zijn gemaakt voor het gure en droge steppen-klimaat van Mongolië. Maar wij leven in een vochtig zeeklimaat. Bovendien is het stoken van hout ook niet zo ecologisch verantwoord. In mijn hoofd had ik deze woonvorm dus jaren geleden al afgeschreven. Totdat ik ontdekte dat er ook yurts van Nederlandse makelaardij zijn. Nomadententen die geïnspireerd zijn op de Ger maar gemaakt van hout dat geschikt is voor het NL klimaat en doeken die ook hier beter beschermen. Inmiddels ben ik me ook meer gaan verdiepen in bosbouw. En voel ik me zekerder dat je op kleine, ecologische schaal hout kan verbouwen en daarmee zelfs een bos rijker kan maken.

Toen kwam de mogelijkheid voorbij om 3 maanden in een yurt van kennissen te verblijven! Deze winter gaan we dus uitproberen of leven in een yurt iets voor ons is. Een houtkachel houdt deze ruimte met gemak warm (en ja al je ’s ochtends je bed uit komt is het waarschijnlijk heel koud). Ik kijk zeer uit naar leven in één overzichtelijke ruimte, heerlijk met opruimen! En we gaan eindelijk meer buiten wonen. Wel een eindje verderop in Nederland, dus dat is ook een leuk avontuur.

Ik ga onze tijd in de yurt ook gebruiken als een winter schrijf retraite. Aan het einde van de winter wil ik een aantal ‘foundational essays’ geschreven hebben over landschapsherstel, directe democratie, vrij onderwijs, ecologische landbouw en geldcreatie. In het voorjaar ga ik dan talks en trainingen houden over deze onderwerpen. Kortom een ritme dat fijn meebeweegt met de seizoenen! 

Ik zal op Instagram en Facebook posten over onze yurtavonturen!

Ps. Verwacht ook foto’s van houten lepels die ik tegenwoordig zelf maak 😉 Dit is een traditie die wel uit ons deel van de wereld komt, vroeger maakte iedereen in Europa zijn eigen houten lepels. In Nederland is dit in de vergetelheid geraakt maar inmiddels via Scandinavisch en Engels woodwork weer hier beland!

Hoe XR een nieuwe cultuur probeert te bouwen

Extinction Rebellion (XR), de nieuwe klimaatbeweging, is regelmatig in het nieuws. Meestal omdat ze een weg blokkeren, zichzelf vastlijmen aan het hoofdkantoor van een multinational of een kleurrijke parade houden. Met deze creatieve, disruptieve en vreedzame acties wil XR de aandacht vestigen op de klimaat- en ecologische crisis. Maar XR doet ook iets dat minder zichtbaar is in de media, maar stiekem nog radicaler dan jezelf vastlijmen aan een gebouw. Ze bouwen een nieuwe cultuur waarin zorg en liefde voor elkaar én de planeet centraal staan.

De eerste keer dat ik meedeed aan een actie van Extinction Rebellion, een wegblokkade in Amsterdam afgelopen voorjaar, was ik best zenuwachtig. Ik had nog nooit in mijn leven een burgerlijk ongehoorzame actie gedaan. En ook al is XR een geweldloze beweging ik verwachtte toch harde activisten aan te treffen. Het tegenovergestelde bleek waar. Ik trof een vrolijke, vriendelijke en liefdevolle groep mensen. Alles werd van tevoren helder uitgelegd. Je kan kiezen of je wel of niet gearresteerd wil worden, er is een buddy-systeem en een heldere rolverdeling. Kortom het voelde niet alleen veilig maar ook liefdevol.

Tijdens de actie checkte iedereen regelmatig bij elkaar hoe het ging. Eten en drinken werden gedeeld en als iemand heftige emoties ervoer dan werd daar op een rustige en liefdevolle manier ruimte voor gemaakt. Het viel niet alleen mij op maar ook de journalist van het Parool die mee was. Toen ik aan hem vroeg wat hij van de actie vond zei hij dat het zo mooi vond dat we echt voor elkaar zorgden. Ik ontdekte al snel dat iedereen dit zo consequent doet bij XR omdat het in de cultuur van de beweging zit. Ze noemen het een regeneratieve cultuur met grote aandacht voor wellbeing.

In de voorbereiding op de grote XR actieweek in oktober 2019 besloot ik me verder te verdiepen in deze regeneratieve cultuur. Er zijn binnen XR cirkels en rollen die zich specifiek hiermee bezig houden. Ik volgde twee trainingen over wellbeing en leerde simpele en doeltreffende manieren om mede-rebellen te ondersteunen. Bijvoorbeeld over hoe je een briefing opent door in te checken bij iedereen en ruimte te maken voor wat er speelt. We leerden ook een mini-meditatie leiden die gaat over de hulpbronnen waar mensen steun uit kunnen halen (bv. een geliefde, een boom, de reden dat ze meedoen aan zo’n actie). Totaal niet ideologisch maar wel heel doeltreffend. We leerden ook Geweldloze Communicatie tactieken over hoe je kan omgaan met de emoties van omstanders die soms geïrriteerd, boos of zelfs agressief zijn. Hoe blijf je rustig en geaard, laat je de ander zijn emoties ventileren en rond je de interactie op een veilige manier af. Er is dus ook veel compassie voor mensen die het niet met XR eens zijn.

Het was een goede voorbereiding. En iedereen die meedoet aan zo’n actie heeft een Affinity Group van 4 tot 12 mensen die je kent en die veilig en vertrouwd voor je zijn. Maar hoe het daadwerkelijk verloopt als je met duizend klimaatactivisten de Stadhouderskade bezet dat bleef natuurlijk de vraag. We wisten allemaal niet precies wat we moesten verwachten. Op de dag zelf bleek de politie voor een harde strategie gekozen te hebben. De Stadhouderskade stond vol met ME-busjes, paarden en helikopters. Om 05.30 stonden we met honderden activisten tegenover een dreigende politiemacht die bovendien de hele infrastructuur voor de blokkade in beslag had genomen (ook al het eten en drinken!).

Trouw aan de XR principes bleef de sfeer er goed inzitten. Er werden liederen ingezet, tentjes werden uitgeklapt en iedereen zorgde voor elkaar met de middelen die er wel waren. Ik was van tevoren van plan om in de blokkade te blijven, maar ontdekte al snel dat het vanwege persoonlijke redenen te heftig voor me was tegenover zo’n politiemacht. Gelukkig leert de regeneratieve cultuur van XR je dus ook om goed voor jezelf te zorgen. Ik kon nog uit de blokkade en besloot om mezelf nuttig te gaan maken bij het Arrestee Support team. Ik volgde een briefing en spendeerde de rest van de dag met het zelf briefen van mensen die vervolgens op politiestations vrijgelaten XR rebels gingen ondersteunen. Een van de prachtige zorg structuren binnen XR!

De rebellen van XR worden niet alleen gesteund door elkaar, maar ook door familie, vrienden en organisaties om de beweging heen. Ik had nooit verwacht dat mijn hele omgeving enthousiast zou zijn over klimaatactivisten die zich vrijwillig laten oppakken. Maar iedereen steunt ons. Mijn moeder appte dat het hele verpleeghuis waar ze werkt meeleefde met ons. Mijn broertje en zusje deden mee aan support demo’s van de blokkade. Mijn ene schoonmoeder stond bij een politiestation Rebellen op te vangen. Mijn andere schoonmoeder werd vanuit een support demo door de politie de blokkade in gedreven en besloot om te blijven. Aan het einde van de dag werd ze bestuurlijk verplaatst samen met haar zoon.

Vrijwel iedereen die ik ken steunt dus deze beweging. En dat zijn echt niet allemaal activisten. Toen er op woensdag een ruimte nodig was waar mensen konden opladen, appte ik een vriendin met een yogastudio. Ze stelde spontaan de lessen en de sauna van haar studio twee dagen gratis open voor XR Rebellen. En zij is niet de enige. De briefings en activiteiten van XR vinden plaats op prachtige locaties in Amsterdam van organisaties én bedrijven die XR een warm hart toedragen. En als mijn vriend en ik op zoek zijn naar materialen voor acties, dan krijgen we die spontaan uit het hele land. Een yogavriendin gaf ons 2 tentjes om mee te nemen in de blokkade. De tante van mijn vriend bakte een hele tas vol veganistische heerlijkheden die zijn oom naar Amsterdam kwam brengen.

Kortom zorg en liefde voor elkaar en de aarde staan centraal binnen XR. En dat is bijzonder om mee te maken. Bij veel activistische bewegingen ontstaat op den duur een harde cultuur omdat je continue aan het strijden bent tegen harde systemen. Gelukkig is hier het laatste decennium steeds meer verandering in gekomen. Veel van de liefdevolle cultuur structuren die XR gebruikt zijn ontstaan in anti-racisme bewegingen zoals Black Lives Matter. Dankzij deze inspiratie wordt ook bij XR actief gewerkt aan een cultuur van herstel en rust, zodat het een duurzame beweging is en mensen een open hart houden. Natuurlijk is er ook veel stress tijdens acties. Maar dat gaat niet ten koste van de samenwerking of doelen van de beweging. En er wordt continue geleerd en nieuwe dingen bedacht. Zo maakten we tijdens de actieweek een nieuwe cirkel: het XR therapeuten team dat trauma-stress-release en persoonlijke ondersteuning biedt bij heftige ervaringen.

Niet alles gaat goed binnen de cultuur van XR. Internationaal gezien wordt er terecht kritiek geleverd over de onwetendheid wat betreft racisme binnen XR. Wat cru is, juist omdat de oprichters van XR veel van hun inspiratie uit niet-witte activistische bewegingen hebben gehaald. Maar XR bestaat momenteel nog overwegend uit witte mensen. En aangezien we zijn opgegroeid in een inherent racistische cultuur gaan daar dingen mis. Vaak betreft dit de omgang met de politie. XR rebellen willen graag benadrukken dat ze tegen het systeem zijn en niet tegen individuen, dus zingen of spreken ze vaak positief over de politie. Daarbij vergeten of negeren ze dat er veel andere groepen zijn die systematisch worden onderdrukt en mishandeld door diezelfde politie. Zo lieten XR rebellen in Engeland een bedankbriefje achter op een politiestation waar eerder 3 mensen van kleur zijn overleden in de cel. Ook in Nederland zongen rebellen positieve liedjes over de politie, waarbij ze niet doorhadden dat de politie niet iedereen in gelijke mate beschermt en voor Nederlanders van kleur juist een bedreiging vormt. Gelukkig zijn er ook veel XR rebellen die luisteren naar deze kritiek en actief werken aan manieren om anti-racisme en sociale rechtvaardigheid in de beweging te verankeren. XR onderneemt ook acties om inheemse bewegingen en bewegingen uit het globale zuiden te ondersteunen die al honderden jaren strijden voor ecologische en sociale klimaatrechtvaardigheid. Het moge duidelijk zijn dat XR alleen een lange-termijn toekomst heeft als anti-racisme en sociale rechtvaardigheid in het DNA van de beweging komt.

Als XR in de media komt dan zijn vaak de blokkades te zien en de mensen die worden gearresteerd door de politie. Dit wordt gezien als mediageniek en dat is ook een van de redenen dat XR kiest voor deze tactiek. Maar het is belangrijk om ook te zien dat XR letterlijk een nieuwe cultuur aan het uitvinden is. Stiekem is dat namelijk nog veel radicaler. Die cultuur gaat over zorg en liefde voor elkaar én de planeet. Over luisteren naar je lichaam en je emoties. Over het leren van ervaringen en acties. En over het heruitvinden van democratische besluitvorming. Waar ik het meeste hoop uit haal is dat Extinction Rebellion letterlijk doet wat het zegt: een eerlijke en duurzame samenleving creëren.