Red het Sterrebos

Update

• In de ochtend van 8 februari 2022 werden de bosbeschermers van het Sterrebos in Limburg onverwacht en zeer snel ontruimd door de politie. VDL Nedcar begon direct met de kap van het bos terwijl de bosbeschermers nog uit de bomen werden gehaald. Een rechter oordeelde een aantal weken later dat deze snelle ontruiming en kap niet volgens de regels waren verlopen en legde de bosbeschermers geen straffen op. De overheid gaat in opdracht van de Tweede Kamer ook een onderzoek doen naar de mogelijk illegale kap van het Sterrebos.
  
• De bewegingen die samen het Sterrebos beschermden, zijn nu een project begonnen om natuur in heel Nederland te beschermen! Bekijk hun website Bedreigde Natuur en meld gebieden aan waar de natuur bedreigd wordt!
  
• In deze post kan uit de eerste hand je lezen wat de hartverscheurende effecten van de kap van een bos zijn op de dieren die er wonen. Het is een fragment uit het boek ‘De hertenman’ van Geoffroy Delorme die 7 jaar in een bos in Frankrijk woonde en daar goede vrienden werd met vele reeën en andere dieren.
  
  Originele blog
  
  Het Sterrebos is een bos van 200 jaar oud in Limburg waar reeën, dassen, vleermuizen en broedvogels wonen. Door zijn rustige ligging is het een unieke plek. Helaas wordt dit bos ernstig bedreigd. Het naastliggende VDL Nedcar wil voor een fabrieksuitbreiding 3/4 van het bos kappen. Met deze uitbreiding willen ze Rivian, een Amerikaanse fabrikant van elektrische auto’s, overhalen om daar hun nieuwe productielijn te vestigen.

Een bos vol planten en dieren kappen om een fabriek voor elektrische auto’s te bouwen. Dat is natuurlijk niet duurzaam. VDL Nedcar claimt de vernietiging van het bos te willen ‘compenseren’. Maar het is onmogelijk om natuur te ‘compenseren’. Iedere boom is een klein ecosysteem op zichzelf met talloze schimmels, planten, insecten, vogels en zoogdieren. De rijkdom en de individuen in dit bos kunnen niet vervangen worden. Het duurt bovendien honderden jaren voordat een stuk met nieuwe aangelegde bomen dezelfde mate van biodiversiteit en capaciteit van CO2 opslag bereikt. Bovendien: als we zo doorgaan dan zorgt extreme klimaatverandering ervoor dat een nieuw stuk bos nooit deze rijkdom zal bereiken. Natuur ‘compenseren’ bestaat dus niet en nieuwe bomen op een andere plek planten is dan ook nooit de oplossing. We moeten ons richten op het beschermen en behouden van de bestaande biodiversiteit en natuur. En daarnaast nieuwe natuurgebieden aanleggen en menselijke gebruiksgebieden op een ecologische wijze inrichten.

Het moet nog blijken of VDL NedCar definitief toestemming krijgt voor de kap: op 23 februari is de uitspraak van de Hoge Raad in een bodemprocedure die is aangespannen door een lokale groep. En op 1 maart sluit het kapvenster in Nederland. Het is dus van belang om tot die tijd het Sterrebos fysiek te beschermen. Er zijn genoeg lege, bestaande bedrijfsterreinen in Limburg waar Nedcar een uitbreiding voor hun fabriek kan bouwen.

Red het Sterrebos voert actie om de dieren, planten en schimmels van het Sterrebos te beschermen. Sinds 28 januari 2022 zitten er bosbeschermers in de bomen van het Sterrebos. Deze klimmers beschermen de bomen tegen de aankomende kap. Daarbij kunnen ze jouw hulp goed gebruiken. Ga naar de website van Red het Sterrebos of lees hieronder wat je kan doen.

• Doe een donatie aan Red het Sterrebos
• Stuur een bericht naar Rivian – de Amerikaanse fabrikant van elektrische auto’s – en roep ze op om een andere locatie te zoeken en niet mee te werken aan deze natuurvernietiging.
• Volg Red het Sterrebos op instagram, facebook en twitter en deel hun berichten
• Teken en deel de petitie voor het behoud van het Sterrebos
• Schrijf naar de politieke vertegenwoordigers van de provincie Limburg en de stad Born
• Hang de poster van Red het Sterrebos voor je raam
• Praat met mensen in je omgeving over het Sterrebos en ga er een keer heen om dit unieke stuk natuur te beleven
• Stuur een ingezonden brief naar een krant of opiniewebsite over waarom jij vind dat het Sterrebos behouden moet blijven

De beweging Red het Sterrebos is expliciet voor het creëren van duurzame banen. Ze snappen dat in het huidige kapitalistische systeem deze fabriek werkgelegenheid kan bieden voor de bevolking in de aangrenzende dorpen, alhoewel dit ook onzeker is omdat de autobranche sterk robotiseert en er nu al vacatures over de grens worden uitgezet. Maar zolang we als samenleving niet het huidige kapitalistische economische systeem vervangen, blijven mensen voor hun inkomen afhankelijk van wispelturige multinationals met hun vernietigende industrieën. Het is dan ook onze gezamenlijke opdracht om het kapitalisme te vervangen door eerlijke en ecologische samenlevingsvormen. Red het Sterrebos pleit voor het creëren van banen in de elektrische auto-industrie op een andere locatie. Behoud van het bos en duurzame banen gaan namelijk prima samen.

In het Sterrebos wonen verschillende soorten vleermuizen, broedvogels, dassen, reeën, wild zwijn, wezels, de levendbarende hagedis en de kleine ijsvogelvlinder. Deze dieren wonen hier omdat het Sterrebos geen paden heeft en niet ‘onderhouden’ wordt. Daardoor kunnen deze dieren in dit gebied veilig leven. En daar hebben ze recht op, zeker in een wereld die hen steeds verder verdrukt. Laten we zorgen dat het Sterrebos een veilige woonplek blijft voor deze dieren en planten.

Fantastische Schimmels

Het is herfst en een heerlijke tijd om meer te leren over paddenstoelen en schimmels 🍄🍂🍁  Een paar weken terug zag ik de documentaire “Fantastic Fungi”. De film geeft een mooi overzicht over schimmels en paddenstoelen en waarom ze zo belangrijk zijn. Ik was verbaasd over hoe weinig algemene kennis we onze onze samenleving hebben over het schimmelrijk. Na het zien van de documentaire keek ik met heel andere ogen naar schimmels en dus ook naar de paddenstoelen die je nu overal ziet in bossen, duinen en parken.

Hieronder deel wat ik basisinformatie over paddenstoelen en schimmels. Ik hoop dat dit jou inspiratie geeft om met nieuwe ogen te gaan kijken naar deze wonderlijke organismes. Onderaan vind je tips voor boeken, docu’s en excursies waarmee je meer kan leren over schimmels en paddenstoelen.

Wat is een paddenstoel?

Een paddenstoel is het vruchtlichaam van een schimmel. De paddenstoel vormt maar een klein deel van de schimmel, het grootste deel bestaat uit schimmeldraden die in de bodem zitten. Deze schimmeldraden heten hyfen. Alle hyfen samen vormen een netwerk dat mycelium of zwamvlok wordt genoemd.

Het doel van een paddenstoel is om sporen te produceren en te verspreiden. Deze sporen worden met miljarden of triljoenen losgelaten in de lucht en zijn niet zichtbaar met het blote oog. Onder gunstige omstandigheden kunnen deze sporen weer uitgroeien tot nieuwe schimmels. Er zijn ook veel bodemschimmels die geen paddenstoelen vormen en die dus niet zichtbaar zijn boven de grond. Bij deze schimmels vormen de sporen zich aan de schimmeldraden in de bodem en laten ze los in de bodem.

Een unieke samenlevingsvorm: mycorrhiza

Er zijn veel bodemschimmels die een mycelium vormen, dit is een netwerk van schimmeldraden rondom de wortels van planten. Ze vormen dus een gigantische netwerk van kleine draden die alle richtingen op groeien. Deze schimmels scheiden stoffen uit die organische materiaal zoals bladeren en andere bodemdeeltjes in hun omgeving afbreken. Ze scheiden hun spijsverteringsstoffen dus uit in de omgeving en daarna nemen de schimmels de vrijgekomen voedingsstoffen op. Deze voedingsstoffen wisselen ze vervolgens uit met de wortels van planten en  in ruil daarvoor krijgen ze suikers terug van de planten.

Deze uitwisseling tussen schimmeldraden en de wortelstelsel van planten vormt een mooi symbiotisch samenlevingssysteem met een eigen naam: mycorrhiza. Bomen ook aan elkaar voedingsstoffen via deze netwerken van schimmels! Ze vormen dus een ondergronds Wood Wide Web. Bomen helpen elkaar dus om te groeien, maar er zijn ook een paar voorbeelden van bomen die het Wood Wide Web ‘hacken’ om zoveel mogelijk voedingsstoffen voor zichzelf te verzamelen.

Het rijk van de Fungi

Wist je dat schimmels hun eigen rijk vormen in de taxonomie van de natuur: Het rijk van de Fungi. Schimmels hebben kenmerken gemeen met zowel planten als dieren. Er zijn 100.000 soorten schimmels beschreven, maar de schatting is dat er meer dan een miljoen soorten zijn op aarde.

Er bestaan zowel eencellige als meercellige schimmels. Schimmels zitten in de bodem, in de lucht, in het water en in zoogdieren. Denk naast bodemschimmels ook aan gist, schimmels op eten, schimmels in badkamers en in Tsjernobyl groeien zelfs schimmelsoorten in en rond radioactieve zones! Schimmels zijn heel belangrijk, ze zijn de afbrekers van organisch materiaal en zorgen ervoor dat dit verteert. Ze zijn dus een essentieel onderdeel van de kringlopen op aarde. Bodemschimmels vormen een mycelium in de bodem, een netwerk van schimmeldraden, rondom wortels van planten. Planten en schimmels wisselen op deze manier voedingsstoffen met elkaar uit. Het grootste voor ons bekende organisme op aarde is een schimmel. Dit is een Honingzwam van meer dan 2500 jaar oud met een mycelium (ondergronds schimmelnetwerk) van 8,9 km2.

Eetbare schimmels

Bepaalde schimmelsoorten zijn voor de mens eetbaar. Denk daarbij aan bekende paddenstoelen zoals champignons, oesterzwammen, shiitake en portabella. Maar ook de beukenzwam, pioppino, koraalzwam en Pompom blanc zijn heerlijk op je bord! Deze paddenstoelen worden voor consumptie gekweekt en als dat op biologische wijze gebeurt dan is dit een hele fijne en duurzame manier voedsel telen!

Het is ook mogelijk om wilde paddenstoelen te oogsten, maar dat kan alleen onder professionele begeleiding. Eetbare paddenstoelen zijn namelijk makkelijk te verwisselen met giftige paddenstoelen. Belangrijk dus dat je op stap gaat met iemand met uitgebreide kennis van paddenstoelen en dat je toestemming hebt om op het terrein te plukken. Oogsten uit het wild kan schadelijk zijn voor de natuur, doe dit dus alleen wanneer je zeker weet dat het geen schade oplevert en oogst alleen kleine hoeveelheden.

Er zijn ook andere schimmelsoorten die voor de mens heerlijk voedsel opleveren. Veel gefermenteerde voedselwaren zijn gemaakt met behulp van schimmels. Denk daarbij aan zuurkool, brood, bier, wijn, kombucha, waterkefir, tempeh, kimchi en azijn. Voor de mensen die kleine hoeveelheden dierlijke producten van biologische oorsprong eten: ook kaas en yoghurt zijn gefermenteerd met behulp van schimmels.

Schimmels zijn dus een essentieel onderdeel van ons menselijke voedselpatroon. Ook leven er bepaalde schimmels op en in het menselijk lichaam. Meestal zijn dit commensalen: goedaardige micro-organismen die overal in en om ons zitten in onze (buiten)omgeving. Ze veroorzaken geen ziekten en helpen ons te beschermen tegen schadelijke micro-organismen. Schimmels zijn dus intrinsiek deel van ons bestaan als mens.

Ontdek meer over schimmels

Check de onderstaande bronnen om meer te leren over het fantastische rijke van de schimmels.

• De documentaire ‘Fantastic Fungi’ laat je verliefd worden op schimmels. Je leert hoe schimmels werken en hoe ze verbonden zijn met de ontwikkeling van de mens. Deze documentaire bevat ook omschrijven van ervaringen met psychoactieve paddenstoelen en hoe deze in de gezondheidszorg ingezet kunnen worden.
• Bekijk een filmpje van 2 minuten over het Wood Wide Web.
• Een prachtig boek over schimmels is: ‘Verweven leven. De verborgen wereld van schimmels’ van Merlin Sheldrake.
• Ontdek wat er in de bodem van het bos gebeurd! Het boek ‘Op zoek naar de Moederboom’ (Finding the Mother Tree) van bioloog Suzanne Simard gaat over de mycorrhiza netwerken die bomen met elkaar verbinden.
• Mensen die gespecialiseerd zijn in schimmels heten mycologen. En zij delen graag hun kennis! Ga een keer mee op een excursie van de Nederlandse Mycologische Vereniging.
• Doe een rondleiding bij deze biologische paddenstoelenkwekerij in Nederland

Verander NU de landbouw

We eten allemaal iedere dag, maar toch denken we niet zo vaak na over waar ons eten vandaan komt. Sinds de #boerenprotesten is landbouw gelukkig weer onderdeel van de maatschappelijke discussie. Het huidige landbouwsysteem is een drama, zowel voor de boeren als voor de natuur. Maar we kunnen hier wel degelijk iets aan veranderen.

Sinds 2013 houd ik me bezig met landbouw door het organiseren van demonstraties, doen van journalistiek onderzoek en het ondersteunen van ecologische landbouwprojecten. Ik kan dan ook zeggen: het momentum om de landbouw te veranderen is nog nooit zo groot geweest als nu. En het is absoluut noodzakelijk. Het huidige industriële landbouwsysteem vernietigt de ecologie op aarde, faalt om mensen te voeden én put de bodem zo uit dat we nog maar 60 oogsten over hebben. Wat er aan de hand is gaat veel verder dan alleen de #stikstofcrisis of #boereninkomsten. Ons wereldwijde voedselsysteem veroorzaakt en gebruikt:

• 26% van de uitstoot in broeikgassen
• meer dan 50 % van het leefbare oppervlakte 
• 70% van het zoetwater 
• 78% van de watervervuiling (inclusief ‘Dead Zones’ in de oceanen)
• 70% van de ontbossing
• bedreigt 24.000 soorten direct met uitsterving en miljoenen soorten met uitsterving binnen enkele decennia. 

Kortom het gaat catastrofaal de verkeerde kant op met de landbouw op onze planeet. Dit komt door de industriële manier van landbouw die we sinds de jaren ’60 wereldwijd zijn gaan bedrijven. Denk aan monoculturen, kunstmest, pesticiden, hybride zaden en landbouwmachines. In Nederland, een van de architecten van de industriële landbouw, weten we bijna niet beter. Dit is toch de enige manier om de wereldbevolking te voeden? Niet dus.

Het industriële landbouwsysteem is lang niet zo effectief als dat de agro-multinatonals ons graag doen geloven. De Nederlandse landbouw is sinds 1950 slechts 12% effectiever geworden. Weliswaar is de output gestegen maar ook de input in de vorm van water, olie, pesticiden, kunstmest en indirect landgebruik. De industriële landbouw gebruikt 10 energie-units input om 1 energie-unit aan voedsel te creëren. Niet zo efficient dus. De meeste gewassen in dit systeem gaan bovendien naar veevoer. En dieren worden in dit industriële systeem onder de meest verschrikkelijke omstandigheden gehouden terwijl ze grootschalige vervuiling van de natuur veroorzaken. 

Intussen wordt 50 tot 70 % van de wereldbevolking nog steeds gevoed door kleinschalige landbouw. Kortom kleine boeren (met minder dan 2 hectare) zijn de echte hoeders en voeders van de planeet! Maar zij ondervinden ook uitdagingen in de vorm van ondervoeding door lage prijzen en gebrek aan kennis om uitgeputte landbouwgronden te herstellen. Bovendien ondervinden ze veel negatieve effecten van klimaatverandering, landgrabbing en waterdammen. Problemen die alleen op te lossen zijn met een fundamenteel ander landbouwsysteem. 

Er bestaat een landbouwysteem dat wél eerlijk en ecologisch is: agro-ecologie. Hierin vormt de natuur (ecologie) de basis en is de landbouw (agro) een middel. Het gaat dus om voedsel telen vanuit de principes van de natuur. Holistisch systeemdenken is de basis: agro-ecologie kijkt wat er op een specifieke plek nodig én mogelijk is om voldoende voedsel te telen. Zonder kunstmest, pesticiden en steriele zaden die de omgeving vervuilen. En met compost, groenbemester en natuurlijke mest om de bodem te voeden. Landbouwmethodes die binnen de agro-ecologie vallen zijn biologisch(dynamisch), agro-forestry, kringlooplandbouw, voedselbossen, permacultuur en inheemse landbouw. Het is geen ‘one-size-fits-all’ systeem gedreven door multinationals. Het zorgt ervoor dat voedsel op een gezonde en ecologische manier wordt geteeld voor de gemeenschappen in het gebied zelf. Zodat we daadwerkelijk voedselveiligheid en voedselsoevereinitiet krijgen. Het is méér dan aangetoond dat we op deze manier de wereld kunnen voeden. 

Agro-ecologie is voortgekomen uit praktijkervaring van boeren en wordt ondersteund door de wetenschap. Het is een combinatie van eeuwenoude kennis en vernieuwende ecologische inzichten. Het wordt wereldwijd met succes toegepast en is in staat om boeren van een eerlijk inkomen te voorzien. Agro-ecologie is dus ook een sociale beweging die de economische realiteit van boeren erkent. Het werkt samen met de natuur en herstelt biodiversiteit, waterkringlopen en gedegradeerde bodems. Agro-ecologie stoot bovendien veel minder CO2 uit én is in staat om CO2 uit de lucht in de bodem op te slaan. In 2013 concludeerde de Verenigde Naties dan ook in haar rapport ‘Wake up before it’s too late’ dat agro-ecologie de enige manier is om de wereldbevolking te voeden en de klimaat- en ecologische crisis af te wenden. En in 2016 schreven de internationale experts van IPES een uitstekend rapport over hoe we dat kunnen doen.

Hoe kan het dat er een bijna paradijselijke oplossing bestaat voor ons landbouwsysteem maar de kans groot is dat jij daar nog nooit van hebt gehoord? En dat zelfs de meeste Nederlandse boeren dit niet als een oplossing zien die we daadwerkelijk kunnen invoeren op grote schaal? Omdat de agro-multinationals die op dit moment onze voedselketen beheersen er alles aan doen om deze omschakeling in de landbouw tegen te werken. Er is namelijk voor één ding geen plaats in de agro-ecologie: de extreme winst van multinationals. En die winst maken ze op industriële inputs die we eigenlijk niet nodig hebben, zoals kunstmest en pesticiden. Dus beïnvloeden agro-chemische bedrijven, die groter zijn dan de olie-industrie, op alle mogelijke manieren de politiek, wetenschap en boerenorganisaties. Met een falend landbouwbeleid, en boze boeren, tot gevolg.

Tijd dus om deze multinationals met een goede dosis activisme uit onze democratie te jagen. Dit kan bijvoorbeeld door onderdeel te worden van XR Landbouw en samen acties te ondernemen. Ook als consument kan je een steentje bijdragen. Koop direct bij de boer of start een voedselcooperatie in jouw buurt. Steun ecologische landbouwprojecten zoals tuinderijen (CSA’s), voedselbossen en weide-vogel projecten. En vooral: laat je horen in het debat over landbouw. Want voedsel is van ons allemaal.